Alles wat je moet weten over Cyanotypes – Vraag en antwoord

De basisprincipes van de Cyanotype techniek:

Wat is Cyanotype?

De cyanotype techniek is een fotografische afdruktechniek en is één van de oudste technieken in de geschiedenis van fotografie. De resultaten zijn gemakkelijk te herkennen aan de intense cyaanblauwe kleur, die ontstaat door de blootstelling aan zonlicht. Het proces van de cyanotype werd in 1842 ontdekt door de Engelse wetenschapper John Herschel om aantekeningen en diagrammen te kunnen kopiëren. Anna Atkins, een Britse botanicus en fotografe, gebruikte de techniek voor het eerst om de prachtige vormen van haar plaatselijke zeewiersoorten vast te leggen en wordt beschouwd als de eerste vrouwelijke fotografe. Haar beroemde boek “Photographs of British Algae: Cyanotype Impressions’, was het eerste boek dat fotografisch werd afgedrukt en geïllustreerd. De techniek werd op grote schaal gebruikt door kunstenaars en fotografen, maar ook door ingenieurs, als een manier om betaalbare kopieën van technische tekeningen te maken. Tot op de dag van vandaag gebruiken we de term “blauwdruk” om een technische tekening aan te duiden, bijvoorbeeld voor de plattegrond van een huis.

Hoe werkt de Cyanotype techniek?

Om de mooie cyanotype prints te maken, heb je een mengsel van twee verschillende oplossingen (A + B) nodig. De benodigde chemicaliën komen in poedervorm. Als eerste stap moet je water toevoegen aan elk flesje, om een oplossing te creëren. Schud de flessen goed om er zeker van te zijn dat alle chemicaliën zijn opgelost. Zodra je de vloeistoffen A en B met elkaar hebt vermengd, worden ze gevoelig voor UV-licht, ofwel zonlicht. Breng een gelijkmatige laag van je gemaakte mengsel aan op je ondergrond (papier, textiel of zelfs hout) en laat het mengsel volledig drogen in het donker.

Denk vervolgens aan je lay-out en compositie die je wil gaan maken. Je kunt met verschillende voorwerpen spelen (planten, bloemen of vlakke voorwerpen werken goed) en ze rechtstreeks op je ingesmeerde oppervlak plaatsen. Om je bloemen en dergelijke op hun plaats te houden, is het handig om ze te verzwaren met een glasplaat. Wanneer je tevreden bent met je compositie, kun je deze blootstellen aan de zon. De benodigde belichtingstijd is afhankelijk van de weersomstandigheden, de hoogte van de zon in de lucht, en het soort voorwerpen dat je belicht. In het zonlicht zal de kleur van de emulsie langzaam verschuiven van een geelgroene kleur naar een bronsgrijze kleur. Je kunt beginnen met een belichtingstijd van 10 minuten en van daaruit beginnen met aanpassen.

Na de belichting spoel je het papier in een bakje onder stromend water. Wees voorzichtig dat je je print niet direct met een sterke waterstraal raakt, want dat kan het fragiele papier beschadigen.

Dit is het moment waarop de magie gaat gebeuren! Het deel van de afdruk dat aan UV-licht werd blootgesteld, krijgt de cyaanblauwe kleur, en de delen van het papier die tegen het licht worden beschermd door de bloemen, blijven wit bij het uitspoelen.

De blauwe kleur wordt intenser naarmate de print droger wordt en oxideert verder in contact met de lucht. Je krijgt de donkerste kleur blauw na ongeveer 24 uur. Je kunt dit ook versnellen door een paar druppels waterstofperoxide te spuiten op je cyanotype print.

Zijn Cyanotype chemicaliën giftig?

De chemicaliën die nodig zijn om cyanotypes te maken zijn (A) kaliumferricyanide en (B) ijzerammoniumcitraat. Deze twee chemicaliën worden aangeboden in de vorm van een poeder dat met water wordt gemengd, om het mengsel te worden. Hoewel geen van beide zeer giftig zijn, moet je vermijden de poeders in te ademen. Voeg altijd water toe aan je cyanotype poeder (in het blauwe flesjes) en niet andersom. Op die manier vermijdt je dat het poeder zich in de lucht verspreidt.

De cyanotypetechniek houdt geen noemenswaardig gezondheidsrisico in. Je moet echter wel je gezond verstand gebruiken. Neem de chemicaliën niet in, adem ze niet in en draag handschoenen bij het gebruiken van de oplossingen.

Dit zijn de veiligheidsinformatiebladen voor de actieve chemicaliën: (A) kaliumferricyanide en (B) ijzer-ammoniumcitraat.

Hoe lang gaan de cyanotype chemicaliën mee?

In poedervorm is elk bestanddeel (A en B) enkele jaren houdbaar. Eenmaal gemengd met water zijn de oplossingen in hun afzonderlijke flessen ongeveer een jaar houdbaar. Het is mogelijk dat er schimmel ontstaat in de vloeistof. Als dit het geval is, kan je de vloeistof filteren met een koffiefilter en er nog steeds gebruik van maken.

Zodra je de 2 componenten A+B met elkaar mengt, moet je de emulsie meteen gebruiken, dus meng alleen wat je meteen kunt gebruiken.

Kunnen kinderen de cyanotypekit gebruiken – is de cyanotypekit geschikt voor kinderen?

De Botanopia Cyanotype Kit is niet ontworpen voor kinderen en is ook niet getest op kinderen. Toch kan het een zeer leuke activiteit zijn voor kinderen om te doen. Nadat een volwassene de oplossingen heeft voorbereid en het papier van een laagje emulsie heeft voorzien, kunnen kinderen onder toezicht verder gaan met de volgende stappen van het proces en hun eigen kunstwerk in de zon maken. Laat ze spelen en experimenteren met verschillende planten, bladeren en bloemen.

Blootstelling en licht

Kun je kunstmatig licht gebruiken voor de cyanotypes?

De cyanotype-emulsie reageert alleen op ultraviolet licht. Zonlicht bevat UV-licht, maar als je cyanotypes wilt maken zonder zonlicht, kun je gebruik maken van kunstmatig UV-lamp voor de belichting. Je kunt vaak goedkope tweedehands zonnebanklampen vinden als een bron van UV-licht. Kleine tafelmodellen die bedoeld zijn om uw gezicht te bruinen, zijn een goede keuze om mee te beginnen.

Kun je cyanotypes maken in de winter?

Je hebt geen warme zomerdag nodig om je eigen cyanotype prints te maken. Zelfs op een bewolkte winterdag kan je je cyanotype prints met een paar aanpassingen prima belichten. In de winter is er minder zonlicht beschikbaar. De beste tijd om te werken is rond 12 uur ‘s middags, wanneer de zon op haar hoogste punt aan de hemel staat. Tijdens de wintermaanden moet je de belichtingstijd dan ook verlengen. Een afdruk die op een zonnige zomerdag 5 minuten belichtingstijd nodig heeft, kan op een bewolkte winterdag bijvoorbeeld 20 minuten belichtingstijd nodig hebben. Zorg ervoor dat je je werk beschermt tegen eventuele regendruppels die op het oppervlak kunnen vallen tijdens het belichtingsproces.

Kan je cyanotypes maken zonder zon?

Ja, je kunt cyanotypes maken zonder zonlicht, zolang je maar een andere bron van UltraViolet (UV) licht hebt. UV-lampen zijn bijvoorbeeld te vinden in zonnebanklampen. Je zult echter moeten testen wat de juiste belichtingstijd is voor jouw specifieke lamp.

Kun je binnenshuis cyanotypes maken?

Het glas van de ramen van je huis kan een deel van de UV-stralen in het zonlicht tegenhouden. Hoewel het niet onmogelijk is, zal je betere en snellere resultaten krijgen door je afdrukken rechtstreeks buiten te belichten. Als alternatief kan je ook een kunstmatige bron van UV-licht gebruiken als je je cyanotypes wilt belichten zonder zonlicht.

Kan je cyanotypes maken op een bewolkte dag?

Ja, cyanotypes werken ook op bewolkte dagen en je kunt ze zeker belichten, het zal alleen wat langer duren. Een afdruk die op een zonnige dag die binnen 5 minuten belicht is, kan op een bewolkte dag bijvoorbeeld 20 minuten nodig hebben. Als het ook nog een beetje regent, zorg er dan voor dat je je afdrukken beschermt tegen eventuele regendruppels…

Hoe lang moet je cyanotypes in de zon laten liggen?

De belichtingstijd kan variëren afhankelijk van veel verschillende factoren, zoals hoe zonnig het is, de tijd van het jaar (winter/zomer), en ook het soort planten dat je wilt belichten. Als je bijvoorbeeld mooie transparantie-effecten wilt bereiken met dunne bloemblaadjes, zoals bij een klaproosbloem, heb je extra belichtingstijd nodig. Te lang, en de dunne bloemblaadjes zullen volledig verdwijnen. Het komt er dus op aan om te experimenteren en bij te sturen, uitgaande van je eigen situatie.

Papier, stof en andere materialen

Wat is het beste papier voor cyanotypes?

Voor de beste resultaten heb je papier nodig dat tegen nat worden en weer opdrogen kan. Je moet je cyanotype uitgebreid spoelen onder water, dus je papier moet een lang bad kunnen overleven. Papier gemaakt voor waterverf is altijd een goede keuze. Traditioneel wordt premium waterverfpapier gemaakt van katoen (ook wel lompenpapier genoemd). Voor alle papiersoorten raden wij een dikkere papiersoort aan, minstens 200 g/m². Vermijd papier met een coating, die verhindert dat de emulsie in de vezels wordt opgenomen. Je kunt ook experimenteren met verschillende kleuren papier die de blauwe tint van je afdruk aanvullen.

Kan je cyanotypes maken op hout?

Ja, absoluut. Papier is gemaakt van cellulose, meestal van houtpulp. Dus hout kan op dezelfde manier werken als papier wanneer het wordt gebruikt in combinatie met de cyanotypetechniek. Het kan echter een beetje hit-or-miss zijn, afhankelijk van de exacte houtsoort die je gebruikt omdat er zo veel type bomen zijn. Dus je zult moeten experimenteren. In het algemeen geeft massief hout betere resultaten dan kunstmatige soorten zoals fineer of multiplex.

Kan je cyanotypes maken op stof?

Ja, de cyanotypetechniek werkt ook goed op textiel dat van natuurlijke vezels is gemaakt. Bijvoorbeeld katoen, linnen, wol, zijde, hennep, bamboe, maar ook stoffen die van houtpulp zijn gemaakt, zoals viscose. Zorg ervoor dat je de stof eerst grondig wast om eventuele sporen van stijfsel of andere verstevigingsmiddelen die vaak in het productieproces worden gebruikt, te verwijderen.

Zijn cyanotypes gemaakt op stof wasbaar?

Cyanotypes zijn heel gevoelig voor wasmiddelen en zepen. Als je cyanotypes op textiel maakt, zullen ze niet goed wasbaar zijn. Je kunt proberen je stof voorzichtig met de hand te wassen, maar test altijd eerst op een klein stukje stof. Zorg ervoor dat je een zeep of wasmiddel gebruikt dat geen fosfaten, bleekmiddel of natrium bevat. Wees erop voorbereid dat de blauwe kleur bij elke wasbeurt iets lichter wordt, hoe voorzichtig je ook bent.

Kan je cyanotype-bedrukte stof strijken?

Ja, strijken is geen enkel probleem, maar zorg ervoor dat je een warmte-instelling kiest die geschikt is voor het type stof dat je gaat strijken.

Behoud en veranderingen in de loop van de tijd

Vervagen mijn cyanotypes – hoe lang blijven cyanotypes mooi?

Cyanotypes zijn niet volledig UV-bestendig en kunnen inderdaad een beetje verbleken als ze voortdurend aan direct zonlicht worden blootgesteld. Maar als je ze onder de juiste omstandigheden bewaard, kunnen ze tientallen jaren meegaan. Kies een kamer voor met normaal daglicht en zonder directe inwerking van UV-licht, en de Cyanotype zou het goed moeten doen.

Hoe bewaar je cyanotypes?

Om je Cyanotype in de beste omstandigheden te bewaren, mag je ze niet in direct zonlicht plaatsen. Ze zijn niet volledig bestand tegen de impact van UV-licht en kunnen dus verbleken. Om je afdruk verder te beschermen, kun je de cyanotypes inlijsten met UV-bestendig glas en ze bewaren in een droge, koele omgeving met voldoende zuurstof. Als er verbleking optreedt, kun je jouw Cyanotype in waterstofperoxide baden om de oorspronkelijke kleur te herstellen. De blauwe kleuren zullen ook herstellen door de print in een donkere ruimte te leggen, zoals een lade of een kast, zolang er voldoende zuurstof aanwezig is.

Waar kan ik cyanotype chemicaliën en benodigdheden kopen?

Als je het cyanotype avontuur wilt aangaan, is een complete kit de beste manier om te beginnen. De Botanopia Cyanotype Kit bevat alle materialen en gereedschappen om je eerste blauwdruk te maken, inclusief gedetailleerde instructies en een handleiding. Zodra je je vertrouwd voelt met de bijgeleverde papiervellen, kun je verder experimenteren op je eigen papier of textiel zoals katoen of zijde.